ÜREME SAĞLIĞI
Üreme sağlığı kavramının temel öğelerini oluşturan;
- Üreme organlarının normal işlev görmesi,
- Sağlıklı ve mutlu bir cinsel hayat,
- Cinselliği ve doğurganlığı zorlamalar olmadan yaşayabilme,
- Çocuk sahibi olup olmama ya da ne zaman ve kaç çocuk sahibi olacağına karar verebilme,
- Bu kararı istediği gibi uygulayarak planlanmış gebelikler sonucu sağlıklı çocuklara sahip olabilme,
- Cinsel yolla bulaşan enfeksiyon etkenlerinden korunabilme ve gerektiğinde tedavi olabilme, kadın ve erkeklerin yaşam boyu mutluluğu için vazgeçilmezdir.
CİNSEL SAĞLIK
Cinsel açıdan bedensel, duygusal ve toplumsal tam iyilik hali olup, kadın-erkek, genç-yaşlı bütün insanlar için temel bir haktır.
CİNSEL SAĞLIĞI OLUMSUZ YÖNDE ETKİLEYEN DURUMLAR
- Yaşamın her döneminde ve özellikle büyüme ve gelişme yaşlarında cinsiyet ayrımcılığı,
- Gençlik ve yetişkinlik dönemlerinde yeterince ve doğru bilgilenmeme, bu nedenle cinselliğini doyurucu ve güvenli bir şekilde yaşayamama,
- Hazır olduğundan, sorumluluğunu alabileceğinden ve kararından emin olmadan cinsel ilişkiye girme,
- Korunmasız cinsel ilişkiler sonucunda HIV/AIDS, hepatit B, bel soğukluğu, frengi, klamidya gibi cinsel yolla bulaşan enfeksiyon (CYBE) etkenlerinin bulaşması, bulaşmanın farkında olmama ve/veya başka nedenlerle tedavi olmama,
- Çok genç ya da geç yaşta ve hazır olmadan anne-baba olma,
- CYBE, gebelikten korunma, gebelik sonlandırma, gebelik, doğum, doğum sonrası gibi durumlarda nitelikli sağlık hizmetlerinden yararlanamama.
ÜREME HAKLARI VE CİNSEL HAKLAR
Uluslararası anlaşmalarla güvence altına alınmış olan üreme hakları ve cinsel hakların temelleri insan haklarına dayalıdır.
– Yaşama,
– Özgürlük,
– Eşitlik,
– Düşünce özgürlüğü,
– Bilgilenme ve eğitim,
– Evlenme ve aile kurma konularında seçim yapma,
– Çocuk sahibi olup olmamaya karar verme,
– Sağlık hizmeti alma ve sağlığın korunması,
– Bilimsel gelişmelerden yararlanma,
– Toplanma özgürlüğü ve siyasete katılma,
– İşkence ve kötü muamele görmeme olarak sıralanabilecek olan temel haklar aşağıdaki noktalarda odaklaşır:
- Bilgilenme,
- Bilgi, yöntem, teknik ve hizmetlere ulaşabilme,
- Gebelikten korunma yöntemi seçme,
- Güvende olma ve güven duyma,
- Mahremiyet,
- Gizlilik,
- Onurun korunması,
- Rahatlık,
- Hizmette süreklilik,
- Görüş bildirme.
Aralarında ülkemizin de bulunduğu pek çok ülke tarafından tanınmış ve kabul edilmiş bu hakların yaşama geçirilmesine bireylerin yapabilecekleri katkı, ilkelerin bilincinde olarak sağlık hizmet birimlerinden bu doğrultuda hizmet talep etmektir.
CİNSELLİK
Cinsiyet bireyin cinselliğinin biyolojik özelliklerini yansıtır. Tüm insanlar bir cinsiyete sahiptir, cinseldir. Cinsellik hayatın yaşamsal, ayrılmaz bir parçasıdır. Cinsellik, genel iyilik hali için diğer yaşamsal ihtiyaçlarla uyum içinde yaşanmalıdır. Düşünceler, duygular ve davranışlar boyutunda cinsellik herkes için yaşam boyu doğal olarak sürebilir.
GÜVENLİ CİNSELLİK
Cinsel yakınlık sevgi, arkadaşlık, neşe, aşk ve tutku dolu bir dokunuş olabilir. Düşünmekten, sevmekten dokunmaya, sarılmaktan, öpüşmekten, sevişmeye uzanan cinselliği, kendiniz ve eşiniz için güvenli kılmak elinizdedir.
Cinsel davranışlar her yetişkin davranışı gibi sorumluluk gerektirir. Kendinizi ve birlikte olduğunuz kişiyi incitmekten, sevgisizlikten, pişman olmaktan ve hastalık etkenlerinden korumalısınız.
Karşılıklı sevgi ve saygıya dayanan bir ilişkide cinsellik daha mutlu olarak yaşanacaktır.
Cinsel ilişkinin en önemli riskleri, istenmeyen gebelikler ve cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardır. Bireyleri bu iki tehlikeli sonuçtan birden koruyan tek gebelikten korunma yöntemi kadın ya da erkeğin cinsel ilişki sırasında kondom (prezervatif, kılıf) kullanmasıdır.
Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar, hiçbir belirti vermeyebilir. Bazen cinsel yolla bulaşan enfeksiyonların tek belirtisi akıntı olabilir. Akıntı, sağlıklı kadınlarda da görülür ve miktarı, akışkanlığı, beyaz ya da sarı olarak rengi adet döngüsü boyunca değişkenlik gösterir. Erkeklerde herhangi bir akıntı olduğunda, kadınlarda ise alışılmışın dışında bir akıntı olduğunda hekime başvurulmalıdır.
Cinsel ilişkiyi içeren bir cinsel yaşamı olan her kadının, rahim ağzından alınan bir sürüntünün incelendiği “smear tahlili”ni mutlaka yaptırması gerekmektedir. Smear tahlilinizi Üniversitenizin Mediko-sosyal Sağlık Merkezi Gençlik Danışma Birimi’nde, devlet ve SSK hastanelerine bağlı kadın doğum ve aile planlaması polikliniklerinde, ana çocuk sağlığı ve aile planlaması merkezlerinde yaptırabileceğiniz gibi bunun için aile hekiminize ya da kadın hastalıkları ve doğum uzmanınıza da başvurabilirsiniz.
CİNSEL YOLLA BULAŞAN ENFEKSİYONLAR
HIV, hepatit B, klamidya gibi otuza yakın etkenin neden olduğu, aralarında AIDS, sarılık, bel soğukluğu, frenginin de sayılabileceği Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlar (CYBE), tedavi edilmediklerinde kısırlık, hatta ölüme varan ciddi sonçları olan sağlık sorunlarıdır. Bazı CYBE’ler tedavi edilirse iyileşir. Önemli bir kısmının ise henüz kesin bir tedavisi yoktur. CYBE’ler hiçbir belirti vermeyebilir. Bu nedenle hastalık olarak teşhis edilmeleri zordur.
BELİRTİLER
Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonların tek belirtisi akıntı olabilir. Akıntı sağlıklı kadınlarda da görülür ve miktarı, akışkanlığı, beyaz ya da sarı olarak rengi adet döngüsü boyunca değişkenlik gösterir. Erkeklerde herhangi bir akıntı olduğunda, kadınlarda ise alışılmışın dışında bir akıntı olduğunda hekime başvurulmalıdır.
Aşağıdaki belirtilerden biri CYBE’lerden birine yakalandığınız anlamına gelebilir.
KADINLARDA
- Akıntının her zamankinden farklı nitelikte (koku, görünüm) olması,
- Karnın alt bölümünde ağrı,
- Vajinada yanma ya da kaşıntı,
- Adet dışı kanama,
- Cinsel ilişki sırasında ağrı.
ERKEKLERDE
- Penisten akıntı.
KADINLARDA ve ERKEKLERDE
- Cinsel bölgede ya da ağız kenarında yara, beze veya kabarcıklar,
- İdrar yaparken ya da dışkılama sırasında yanma ve ağrı,
- Boğazda şişkinlik ya da kızarıklık,
- Ateş, titreme ve ağrı,
- Cinsel organların etrafında şişlik.
BULAŞMA YOLLARI
CYBE’ler vajinal, anal ya da oral cinsel ilişki ile bulaşır. Bunlardan anal ilişki bulaşma açısından diğerlerine göre daha fazla risk taşır. CYBE’lere neden olan mikroplar yaşamak için sıcak ve nemli ortamlara gereksinim duyarlar. Bu nedenle ağız, makat ve cinsel organları (vajina, penis ve testisler) tutarlar.
Etkenler vücut salgılarında bulunabilir. Etkenlerden bazıları kan aracılığıyla, bazıları da yakın temas sonucu ciltten bulaşabilir. Zedelenmiş ciltten bulaşma riski daha fazladır. Anneden bebeğe gebelik, doğum ve emzirme yoluyla da geçebilir.
KORUNMA YOLLARI
- Cinsel ilişkide bulunacağınız kişinin başkaları ile de ilişkisi olduğunu biliyorsanız cinsel ilişkide bulunmayın.
- Unutmayın bu doğruluğundan emin olamayacağınız gizli bir bilgidir.
- Kesin korunma için anal ilişki de dahil olmak üzere her tür cinsel ilişkide kondom (prezervatif, kılıf) kullanın. Yanınızda kondom bulundurun.
- Kondom CYBE’lerin bir çoğuna karşı koruyucudur.
- Kadınlar için de kondom olduğunu unutmayın.
- Her ne amaçla olursa olsun başkalarının kullandığı iğne ve enjektörleri kullanmayın.
- Dövme, epilasyon, manikür, pedikür, tıraş, kulak deldirme gibi cilt bütünlüğünüzü bozan bütün işlemlerde ve diş tedavisinde steril aletlerin kullanılmasına dikkat edin.
- Kan ve/veya kan ürünü tedavisini güvenli yollardan sağlayın.
NE YAPILMALI?
CYBE’ler kendiliğinden iyileşmez. Eğer CYBE’lerden birine yakalandığınızı düşünüyorsanız hemen muayene ve tedavi olmanız gerekir. Doktorunuzun önerilerini tam olarak yerine getirin. İlaçlarınızın tümünü kullanın.
Bir doktora danışmadan kendiliğinizden ilaç kullanmaya başlamayın.
Cinsel ilişkide bulunmuş olduğunuz kimselere de hastalığınızı açıklamanız ve onların da tedavi olmalarını sağlamanız gerekir. Eğer tedavi olmazlarsa enfeksiyonu başkalarına, hatta tekrar size bulaştırabilirler. Tedaviniz tamamlanıncaya kadar cinsel ilişkide bulunmamanız gerekir.
Belirti olmasa da hastalık etkeni taşıyabilirsiniz.
UNUTMAYIN!
- Tam güvence için cinsel ilişkiyi erteleyin,
- Eşinize sadık kalın,
- O da size sadık kalsın,
- Her ilişkide kadın ya da erkek kondomu kullanın,
- Cinsel ilişki dışındaki bulaşma yollarından da kaçının.
KORKMAYIN
CYBE’ler (HIV/AIDS, hepatit-B, frengi, bel soğukluğu, klamidya vb.) aynı ortamda bulunma (tuvalet, hamam gibi), öpüşme, el sıkışma, hasta bireyin hazırladığı yemekleri yeme, sinek, böcek ısırması ile size BULAŞMAZ.