Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlar (CYBE), başlıca bulaşma yolu, cinsel salgılar nedeniyle korunmasız cinsel ilişki olan HIV ve Hepatit-B virüsü de dahil olmak üzere çok sayıda bakteri, virüs, mantar ve parazitin ortaya çıkardığı hastalıkları kapsar. Bunlara örnek olarak HIV’in neden olduğu AIDS ve hepatit-B virüsünün neden olduğu sarılığın yanında, virüslerin neden olduğu cinsel organ siğilleri ve uçukları, bakterilerinin neden olduğu gonore (bel soğukluğu), frengi, parazitlerin neden olduğu uyuz, kasık biti sayılabilir.
Bu hastalıklardan bir kısmı tedavi edilebilmekte, AIDS gibi bazılarınınsa tedavisi bugün bilinmemektedir. Bazıları ise tedavi edilse dahi daha sonraki yaşamda kısırlık ya da kanser açısından risk oluşturmaktadır.
Hastalık etkeni bulunduran biriyle girilen cinsel ilişki sonucu vajina, penis veya anüsten vajinal, oral ya da anal ilişki ile bulaşan mikroplar ya da virüsler cinsel organlarda akıntı, şişlik, ağrılı/ağrısız yaralar gibi belirtilere neden olabilirlerse de bazen, bulaştıktan sonra hiç bir belirti vermeyebilirler. Bu nedenle sağlıklı görünen biriyle girilen cinsel ilişkiden hastalık kapmak ya da kendi hastalığını bilmeden başkalarına bulaştırmak çok kolaydır. Akıntı sağlıklı kadınlarda da görülür ve miktarı, alışkanlığı, beyaz ya da sarı olarak rengi, adet döngüsü boyunca değişkenlik gösterir. Erkeklerde herhangi bir akıntı, kadınlarda ise alışılmışın dışında bir akıntı olduğunda hekime başvurulmalıdır. Cinsel yolla bulaşan enfeksiyon etkenleri ilişki sırasında salgı alışverişi dışında, herhangi bir nedenle etken bulunduran kan nakli, hasta biri tarafından kullanılmış iğne ile enjeksiyon, anneden bebeğine kan yoluyla ya da doğum sırasında hatta kısmen emzirme ile geçebilir. Yiyecekler ve kaplardan ya da aynı ortamda yaşamakla bu tür hastalıklar bulaşmazlar. Cinsel ilişki sırasında erkeklerden kadınlara hastalık bulaşması cinsel organların yapısı nedeniyle daha kolaydır. Birlikte yaşayanların başkalarıyla cinsel ilişkide bulunmamaları kendilerini ve eşlerini bu tür hastalıklardan korur. Ancak bireyler daha önceki cinsel ilişkilerinden edindikleri bulaşmaları yeni eşlerine taşıyabilirler. Herkes, özellikle de çok eşli olanlar için karşılıklı olarak korunma yolu, her cinsel ilişkide erkeğin ya da kadının kondom kullanmasıdır.
1. Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlarda Her İki Cinste de Görülebilen Ortak Belirtiler
- Ağrılı idrar yapma, idrar yaparken güçlük, sık idrara çıkma.
- Cinsel organlarda ağrılı/ağrısız açık yaralar ya da kabarıklar.
- Cinsel organlarda siğil ve uçuklar.
- Kol ve bacaklarda kaşıntısız kızarıklıklar, döküntüler.
- Cinsel organda karıncalanma hissi ya da kaşıntı.
- Baş ağrısı, halsizlik, bulantı, kusma.
- Ateş, üşüme.
- Ağızda yaralar.
- Kasıklarda şiş ve ağrılı bezeler.
- Deri altında şişlikler.
2. Erkeklerdeki Belirtiler
- Penisten akıntı (yeşil, sarı renkli) gelmesi.
3. Kadınlardaki Belirtiler
- Düzensiz adet kanaması.
- Kasık ve/veya bel ağrısı.
- Her zamankinden farklı nitelikte vajinal akıntı (beyaz, grimsi, yeşil, sarı, köpüklü, iltihaplı, kokulu)
- Ağrılı ya da güç cinsel ilişki.
4. Bebek ve Çocuklardaki Belirtiler
- Göz iltihabı, tedavi edilmezse gözde yaralara ve körlüğe yol açabilir. Doğumsal sifilizde burun kökü çöküklüğü.
- Zatürre.
5. Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlar ve HIV/AIDS’in Bulaşma Yolları
- CYBE cinsel ilişkiyle (oral-anal-vajinal ilişki) geçer.
- CYBE’nin diğer bulaşma yolları ile de geçişi olasıdır. Bu geçiş için, vücudun hastalıklı kan içeren bölümleri, vücut sıvıları (meni, vajinal akıntı, anne sütü vb.) ya da açık yara ve kesiklerle doğrudan temas gerekmektedir.
- HIV’le ilgili olarak; tükürük ve ter gibi diğer vücut sıvıları yalnızca küçük oranlarda virüs içerir ve bu sıvıların enfeksiyona sebep olduğu gösterilememiştir. Bununla beraber, açık yaralar ağız içine kanama yapıyorsa, tükürükteki virüs oranı artabileceğinden derin ve ıslak öpüşme güvenli değildir. Ayrıca, kanda virüs varsa idrar ve dışkı da HIV bulundurabilir. Zedelenmiş deri ile doğrudan temasla da bulaşma olabilir.
- Kirli ve kullanılmış enjektörler, ustura bıçağı, diş tedavisi, sünnet için kullanılan cerrahi aletlerin paylaşılması, bulaşma olan birinden kan nakli, ayrıca hamilelikte, doğumda ve anne sütüyle bazı kan yoluyla bulaşan CYBE’nin ve HIV/AIDS’in anneden bebeğe geçebildiği bilinmektedir.
- Bir hastalık etkeniyle bulaşmış bireylerin (özellikle açık yaralara sebep olan CYBE’si olanlar) HIV/AIDS’e yakalanma olasılıkları daha fazladır.
- CYBE’nin kimden bulaşacağını önceden saptamak her zaman olası değildir. Bulaşma, birey bunu bilmeden, farkına varmadan olabilir.
6. Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlar ve HIV/AIDS Aşağıda Belirtilen Yollarla Bulaşmaz:
- Havadan bulaşmaz.
- Birlikte yaşama, çalışma, mutfak malzemeleri, telefon, kağıt-kalem gibi eşyaların paylaşımıyla bulaşmaz.
- Hamam böceği, kene, tahta kurusu, sivrisinek, karasinek gibi hayvanların ısırması ile CYBE ve HIV bulaşmaz.
- Aksırık, öksürük, tükürük ve balgamla bulaşmaz.
- Aynı taşıt aracını kullanma ya da evcil hayvanların bakımıyla bulaşmaz.
- Kan vermeyle bulaşmaz.
- Yüzme havuzu, banyo küveti, hamam ve duştan bulaşmaz.
- Çeşmeler, su içilen musluklar ya da dolaplardan bulaşmaz.
- Kucaklama ya da kısa süreli okşama ile bulaşmaz.
7. Riski Azaltma
- Cinsel ilişkide spermisitli lateks kondom (prezervatif, kılıf) kullanmak CYBE’yekarşı çok iyi bir korunma sağlar. Kondom gebelikten korunma konusunda % 100 etkili değildir, fakat düzenli ve doğru kullanılırsa etkililiği artar.
- CYBE’si olduğu bilinen biriyle; özellikle açık yaraları, döküntüleri, siğilleri, anormal vajinal, üretral akıntısı ya da diğer belirtileri varsa cinsel ilişkide bulunulmamalıdır.
- Fiziksel sağlığı iyi olan (iyi dinlenen, aşırı alkol, uyuşturucu ve sigara kullanmaktan kaçınan, dengeli beslenen; taze sebze ve meyve, tahıl tüketen) bir kişi bile enfeksiyona maruz kaldığı zaman hasta olma olasılığı artar. Bedensel sağlığa dikkat etmek kadar riskli davranışlardan kaçınmak ve korunmalı ya da güvenli cinsel ilişki, riski en aza indirebilir.
8. Tedavi
- Bazı CYBE, sebep olan etkene bağlı olarak tedavi edilebilirken yani çaresi varken, bazıları tedavi edilemez.
- Tedavi edilebilen gonore, klamidya, frengi, trikomonas gibi CYBE’de antibiyotikler kullanılmaktadır. İlaçları doktorun gerekli gördüğü durumlarda, önerdiği süre ve dozda eşle birlikte kullanmak gerekir. Aksi halde yararı değil zararı vardır.
- Tedavi edilemeyen yani çaresi olmayan CYBE’nin bazı belirtilerini azaltmak ya da yok etmek mümkündür. Fakat bu, hastalığı tamamen ortadan kaldırmak demek değildir.
- CYBE’yi tedavi etmenin en iyi yolu, bir klinikte erken teşhis ve tedavidir. Özel laboratuvar testleriyle tanı konulmalı, yayılmayı önlemek için olabildiğince çabuk tedavi edilmelidir. Yeni bir CYBE ya da hastalığın tekrarlanmasını önlemek için, hastanın cinsel eşi(leri) de izlenmeli ve tedavi edilmelidir.
“Kendi kendine ilaç alma” CYBE için doğru bir tedavi yolu değildir. İlaçlar, doktorun önerisi doğrultusunda kullanılmalıdır. İlacı kullandıktan sonraki bir kaç gün içinde belirtiler kaybolsa bile tüm ilaç bitene kadar ya da reçeteyle önerilen gün sonuna kadar ilaçlar kullanılmalıdır. Doktor kontrolüne ve izlemlere mutlaka gidilmelidir.
9. HIV/AIDS Nedir?
İnsan bedeninin direncini yok eden virüsün adı HIV (Human Immundeficiency Virus) dir ve sebep olduğu bir grup hastalık belirtisi AIDS (Acquired Immun Deficiency Syndrom) hastalığı olarak tanımlanır. HIV insanın bağışıklık sistemini etkiler. Böylece vücut normalde savaşabileceği belirli enfeksiyonlar ve kanserlerle savaşamaz.
Vücuduna HIV girmiş insanlar diğer CYBE’de olduğu gibi belirtisiz ve sağlıklı görünümde olabilirler. Kişiler bunu bilmeden başka insanlara çeşitli şekilde hastalığı yayabilirler. Hastalığın pencere, kuluçka ve AIDS dönemi vardır.
HIV 3 ay HIV 2-10 Yıl AIDS hastalığı
ile bulaşma (pencere dönemi) kan testi ile belirlenme (kuluçka)
HIV taşıyan bir insan, AIDS hastalığı gelişmeden önceki yıllarda bir belirti olmadan virüsü diğer insanlara bulaştırabilir.
AIDS’in belirtileri, başlangıçta başka hastalıklarda görülen belirtilerle karışabilir. Bu nedenle gerçek tanı kan testleri (ELIZA) kullanılarak yapılmalıdır. Bu testler, mutlaka bir klinikte, danışmanlık alınarak yaptırılmalıdır. Ev testlerine başvurulması önerilmemektedir.